De Nag Hammadi geschriften zijn een verzameling van ± 50 teksten uit de ontstaanstijd van het christendom. Deze teksten zijn gevonden in 1945 het het Egyptische dorpje Nag Hammadi. De bekendste tekst hieruit is het Evangelie van Thomas, wat in het Nederlands vertaald is door Gilles Quispel.
Inhoud
Nag Hammadi
De gevonden Nag Hammadi teksten zijn vrij complete Koptische vertalingen van de oorspronkelijke Griekse tekst. Van de Griekse teksten zijn alleen maar korte fragmenten terug gevonden.
Dit komt omdat de Katholieke Kerk deze geschriften als bedreigend voor hun gezag beschouwde. en dus verboden en vernietigd heeft. De katholieke kerk zegt namelijk dat je alleen via de kerk dichter bij God kunt komen, terwijl de Gnostici juist zeiden dat je dat juist in jezelf kan vinden, in jouw innerlijk weten (dus zonder hulp van de kerk). De katholieke kerk beschouwde de Gnostiek als een vorm van ketterij en heeft deze (voor hen bedreigende) stroming uitgeroeid, net zoals later bij de katharen is gebeurd.
De integrale Nederlandse vertaling is van alle geschriften van de Nag Hammadi is in 1984 verschenen van de hand van Jacob Slavenburg en Willem Glaudemans. Deze vertaling is gebaseerd op eerdere Engelse en Duitse vertalingen uit het Koptisch.
Er zijn meerdere zogenaamde Apocriefe evangeliën, die door de kerk uit de bijbel gelaten zijn. Soms omdat ze waarschijnlijk niet waarheidsgetrouw waren, maar meestal omdat ze niet in hun straatje pasten, en het gezag van de kerk ondermijnden
hieronder volgen een aantal delen uit mijn scriptie uit 2006 voor mijn Yoga-opleiding.
Laat je niet afschrikken door het woord God wat er soms staat. Voor het woord God kan overal ook de Bron gelezen worden, of de Oorsprong, of het Universum, of de Hogere Intelligentie, of een ander woord wat voor jou werkt.
Het vroege christendom en de Nag Hammadi geschriften
Nader bekeken blijkt het vroege christendom helemaal niet zo uniform te zijn als de Katholieke kerk ons wil doen geloven. Iedereen heeft wel gehoord van de Katharen, maar het wordt voorgedaan alsof dat een uitzondering was. Het blijkt dat het vroege christendom veel meer weg had van het huidige Hindoeïsme, met een ontelbaar aantal stromingen, richtingen, geschriften en evangeliën, en dat er een continue discussie onderling was. En bovenal: dat de meeste van deze stromingen vreedzaam naast elkaar leefden!
Na de dood van Jezus was er nog geen kerk met een vaste structuur, alleen een soort “Jezus-beweging”. Deze beweging was erg divers, meer dan nu, en er waren veel meer evangeliën, brieven, hymnes, geschriften als nu het geval is.
Jezus werd in deze periode gezien als een wijsheidsleraar, die mensen aanspoorde om zelf op onderzoek te gaan, en niet als de eniggeboren Zoon van God zoals de kerk hem ging noemen
Jezus zelf verbaasd zou zijn over het oprichten van de uniforme katholieke kerk.
Gnosis
Het woord “Gnosis” (stroming: Gnostiek, persoonsvorm: Gnosticus) is verwant aan het Engelse woord “knowledge”, het Indiase woord “Jnana”, en het Nederlandse woord ‘geweten’, en kan op verschillende manieren vertaald worden: kennis des harten, innerlijk weten, ervaren hebben.
Het ervaren hebben, innerlijke weten van God of “de Godheid”!
Grondgedachte is dat de mens in zijn diepste wezen één is met God, dat ieder van ons geboren is met een Goddelijke vonk in zich. De taak van de Gnosticus is om die Goddelijke vonk proberen te vinden, en om in contact te komen met God, door IN onszelf te zoeken.
Quispel omschrijft gnosis als volgt: de mens is innerlijk verwant met God, en kan daardoor kan opstijgen, boven de persoonlijke god uit, naar diepte en stilte.
Gnosis staat als religieus begrip lijnrecht tegenover godsdienstig geloof. Een spirituele traditie die gericht is op gnosis zal het geloof-op-gezag verwerpen. Kenmerkend voor gnostici is dat ze niet ‘geloven in godsdienstige zin’, maar hun innerlijk weten belangrijker vinden dan uiterlijk gezag of uiterlijke kennis.
Geloven is in de ogen van de Gnosticus voor iemand-zonder-‘weten gebaseerd op eigen (Godheids)beleving’, die ‘niet weet’, of anders gezegd: ‘geen Gnosis heeft’.
Degene die Gnosis heeft, houdt op met geloven, en weet (heeft diepere kennis) vanuit een eigen innerlijke beleving en ervaring (zoals bv. ongelovige Thomas, die niet meer hoefde te geloven omdat hij Gnosis had, zie het Thomas-Evangelie).
Het gaat om zelfkennis, zoals Logos 67 van het evangelie van Thomas zegt:
“Wie alles kent, behalve zichzelf, weet niets.”
Zelfkennis is een rustige individuele bezinning /contemplatie (soms met de hulp van een begeleider) op wie je bent, op hoe God (de Bron) je gemaakt heeft, en wat de God (de Bron) is. Het is een stille overgave, een oprecht en individueel zelfonderzoek. (Teleac, Zoon van God)
Gnostiek
De Gnostiek is een ontzettend diverse verzameling van stromingen en geschriften, die allemaal uitgaan van Gnosis, maar waarvan sommigen ook de mij iets minder aansprekende gedachte aanhangen dat deze materiële wereld een vergissing is (…).
Alle geschriften vertellen over verschillende manieren waarin mensen geloofden, waardoor je verlost kon worden: door contemplatie (bezinning), door de goddelijke vonk in ieder van ons te laten opgloeien. Communiceren met God / de Bron door zelfonderzoek. Een individuele zoektocht naar het Goddelijke, zonder hulp van priesters of bisschoppen. om zelf het Goddelijke te vinden. (Teleac, Zoon van God)
Gnostiek heeft dan ook veel verwantschap met mysterie-Godsdiensten uit de Oudheid, zoals de Egyptische Osiris-cultus, maar ook met.
Enkele voorbeelden van bekende Gnostische tradities zijn de Katharen, Manicheeërs, Rozenkruisers en Vrijmetselaars.
De Katholieke kerk heeft een lijst bepaald met zgn Canonieke, door de Kerk goedgekeurde geschriften: alles wat daarbuiten viel werd verboden omdat de Kerk niet kon instaan voor het waarheidsgehalte ervan (zo beweerden ze :-)).
Wie in het bezit van zulke geschriften was, liep gevaar geëxcommuniceerd te worden (uit de kerk, en/of uit het klooster gegooid worden), of erger nog, vervolgd en gemarteld.
Enkele voorbeelden van niet-Caninieke geschriften zijn bv het net ontdekte evangelie van Judas, alle evangeliën en geschriften die in de Nag Hammadi Geschriften staan (oa het evangelie van Thomas), Apocriefe geschriften, en Gnostische geschriften.
De overeenkomst tussen bijna al deze geschriften is dat ze uitgaan van dat kennis en inzicht die door en in de mens zelf gevonden kan worden, zonder tussenkomst van de Katholieke kerk of een andere zogenaamde autoriteit.
Dat was voor de Katholieke kerk niet te verkroppen.
Het traditionele plaatje is dat de Kerk uit de apostelen is voortgekomen en Gnostiek een soort afwijking daarvan was. Wij geloven dat het precies andersom is: Gnostiek was in de eerste eeuwen wijdverspreid, en werd vertrapt door een orthodoxe kerk die zich tegen zijn eigen oorsprong keerde. Het was een reactie, die zich definieerde met wat het niet was, met wat het bestrijdde: het Gnosticisme. Zo bepaalde het zijn inhoud.
De spreuk van Jezus Christus: ”Niemand komt tot de Vader dan door mij” wordt door Gnostici opgevat als dat je om tot God te komen jij zelf uit moet vinden waar Christus voor staat in jou.
De kerk vat dit letterlijk op en zegt: Dit is de enige manier (de onze). Dan moet je anderen wel gaan bekeren, dwingen zich te bekeren, voor hun eigen bestwil. Zo creëer je een Goddelijk gebod om autoritair te zijn. (Teleac, Zoon van God)
Er bestaat een hele serie aan spirituele leerscholen en richtingen die gebaseerd zijn op, en uitgewerkt zijn in geschriften die door de Katholieke Kerk op zijn zachtst gezegd als onbetrouwbaar zijn bestempeld, eigenlijk als leugenachtig (of erger: bestempeld als afkomstig van de duivel). Velen van hen zijn door de Katholieke kerk vervolgd, gemarteld of zelf uitgemoord als ze zich niet wilden bekeren (de Katharen).
Meer over Gnostiek en Gnosis
Een omschrijving van Gnostiek: Gnostici geloofden in een Ultieme Bron van goedheid, en stelden die zich voor als de goddelijke, buiten het fysieke universum aanwezige geest. Mensen dragen een vonkje van die goddelijke macht in zich, maar worden ervan afgesneden door de materiële wereld om hen heen. Een onvolmaakte wereld, het werk van een mindere Schepper-God, en niet van de ultieme God. (…) Verlossing lag in het ontwaken van de goddelijke vonk in de menselijke geest en het opnieuw contact maken met de Goddelijke Geest. Hiervoor was een gids of leraar nodig, en in deze rol voorzag Christus. Degenen die zijn boodschap konden bevatten konden zelf net zo goddelijk worden als Christus zelf. (National Geographic mei 2006, p 63)
En dat is nu precies wat het evangelie van Thomas herhaaldelijk en onbedekt zegt:
Logos 108
Jezus zegt: Wie de woorden uit mijn mond indrinkt, zal worden als ik, en ik zal worden als hij en de verborgen dingen zullen hem geopenbaard worden.
Logos 13
Thomas sprak: Meester, mijn mond kan in het geheel geen woorden vinden om uit te spreken, wiens gelijke U bent. Jezus sprak: Ik ben je meester niet meer, want jij hebt gedronken, jij hebt je bedronken uit de opwellende bron, die ik heb aangeboord.
(Quispel)
Jezus als wijsheidsleraar: wie zou niet aan zijn voeten willen zitten en luisteren naar zijn woorden, ‘zijn woorden indrinken’, om met de woorden van het evangelie van Thomas te spreken!
Wat dat betreft lijkt Jezus met zijn 11 apostelen opeens verdacht veel op een Indiase Baba die met zijn volgelingen rond een vuur zit! Quispel vergelijkt Logos 108 dan ook met de beroemde spreuk uit de Indische filosofie: ‘Tat tvam asi”, ‘Dat zijt gij’.
Of nog ontnuchterender, zoals Harish Johari zo mooi kon zeggen: ”Ik ben slechts een medereiziger, ik ben er alleen al vaker geweest, en daarom kan ik de weg aangeven.
Teksten uit Nag Hammadi
Voorbeelden van teksten uit de Nag Hammadi die mij aanspreken.
Kijk voor andere mooie en inspirerende teksten ook bij de pagina over het Evangelie van Thomas.
Evangelie volgens Filipus
29
Wat de vader bezit,
behoort aan de zoon.
Maar zolang de zoon nog klein is,
Wordt hem het zijne niet toevertrouwd.
Wanneer hij tot man wordt,
geeft zijn vader hem alles wat hij bezit.
36
Het is voor iemand niet mogelijk
iets te zien van de dingen
die werkelijk bestaan, tenzij hij eraan gelijk wordt
Zo gaat het niet met de mens in de wereld:
hij ziet de zon zonder een zon te zijn
en hij ziet de hemel en de aarde en alle ander dingen
zonder deze dingen te zijn
Zo gaat het wel met de plaats van de Waarheid.
Je zag iets van die plaats
en je werd er gelijk aan.
Je zag de Geest
en je werd Geest.
Je zag Christus
en je werd Christus.
Je zag de Vader
en werd tot Vader.
Daarom zie je hier alles
en niet je Zelf,
maar daar
zie je je Zelf,
en wat je ziet,
zul je zijn.
Gesprek met de verlosser
27/29
Mattheus zei: Heer, ik wil die plek van leven kennen, waar geen duisternis is, maar alleen het pure licht.
30
De Heer zei: Iedereen die zichzelf heeft gekend heeft het gezien in alles wat hem gegeven is – en wat tot hem gekomen is – om het te doen gelijken op zijn goedheid
35
Hij die de vervolmaking niet kent kent niets
Als iemand niet in de duisternis staat,
zal hij niet in staat zijn het licht t zien.
Als iemand niet begrijpt hoe het vuur ontstond,
zal hij erin opbranden,
omdat hij de wortel ervan niet kent.
Als iemand niet eerst het water begrijpt,
zal hij niets kennen.
Wat betekent h et dan voor hem
daaruit de doop te ontvangen?
Als iemand niet begrijpt
waar de wind die blaast vandaan komt,
zal hij erin meelopen.
Als iemand niet begrijpt
hoe het lichaam dat hij draagt is ontstaan,
zal hij erin omkomen.
En hoe wil iemand die de Zoon (oftewel zichzelf) niet kent
de Vader kennen?
En voor hem
die de wortel van alle dingen niet zal kennen,
zullen ze verborgen blijven.
Hij die de wortel van het slechte niet leert kennen,
is er ook geen vreemde voor.
Hij die niet begrijpt hoe hij kwam,
Zal ook niet begrijpen hoe hij zal gaan,
en hij is geen vreemde voor deze wereld.
Enkele termen verklaard
Apocriefe boeken:
1 bijbelboeken die niet als echt, als gezaghebbend erkend worden
2 ongeloofwaardig onaannemelijk
Canon
1 regel, richtsnoer
2 canonieke boeken; die boeken welke op de canon voorkomen en, waaraan men een hogere oorsprong (door God ingegeven of geïnspireerd) en ten volle geldende bewijskracht toekent.
(vanDale 1970)
Links Nag Hammadi en Gnosis
- Pagina over het Evangelie van Thomas
- Wikipedia (NL) over de Nag Hammadi geschriften.
- Lees de Naga Hammadi geschriften online (Engels).
- het Aramese Jezus Gebed.
- Uitgebreide inleiding (Engels) in Nag Hammadi Geschriften.
- Elaine Pagels Introductie (Engels) in de Nag Hammadi geschriften.