Halloween is ontstaan uit het Keltisch Nieuwjaar (Samhain) wat door emigranten vanuit Ierland en Schotland meegenomen naar Amerika, waar het tot halloween is verworden. In Mexico is er een soortgelijk feest vanuit de Indianen ontstaan dat ‘Dia de los Muertos’ heet. Allerheiligen en Allerzielen is een door de Kerk verchristelijkte viering van het Keltisch Nieuwjaar.
Inhoud
Keltisch Nieuwjaar / Samhain
Het Keltisch nieuwjaar heet Samhain (wat ook de Ierse naam voor de maand November is, spreek uit Saun). Het werd vooral gevierd in Ierland en Schotland en markeerde het einde van het oogst-seizoen. Er werden grote vuren gemaakt en er werd vee geslacht om de winter door te komen (de maand November het nu nog steeds slachtmaand).
Het jaar werd door de Kelten in 2 delen gedeeld: de lichte helft en de donkere helft. Samhain is ook het begin van de ‘donker helft van het jaar’. De Keltische kalender begon namelijk op 1 november, dus op 31 oktober was het oudejaars-avond.
Tijdens Samhain is de sluier tussen wereld van de levenden en de doden het dunst, waardoor de doden weer op deze wereld aanwezig konden zijn. Ook overleden dierbaren en familieleden konden dan weer voor even terugkeren op aarde om hun oude woonplaats te bezoeken. Daarbij werden ze herdacht en geëerd. Er werd voor hen voedsel klaargezet, binnen op een altaar of buiten, of er werd een plek aan tafel voor hen gedekt, zodat ze aan konden schuiven. Brandende kaarsen werden voor de ramen gezet om hen de weg te wijzen. Deze kaarsen stonden vaak in uitgeholde knollen of bieten (wat later de pompoen zou worden).
Het verkleden diende om de kwade geesten af te schrikken. De Kelten geloofden ook dat boze geesten konden worden gerustgesteld met kleine offergaven. Daarom werd er voedsel voor hen achtergelaten, opdat de mensen en het vee de winter zouden overleven.
Met de zonsondergang op Samhain begon het Keltische nieuwe jaar. Het oude jaar was voorbij, de oogst was binnen en de bladeren vallen van de bomen. De natuur begon langzaam af tre sterven, de aarde ging slapen. Tijd om het oude op te ruimen, dingen af te maken en je voor te bereiden op het nieuwe wat er komen gaat in je leven.
Een deel van de gebruiken van Samhain zijn overgenomen door de katholiek kerk in het Allerheiligen feest op 1 november (net zoals de gebruiken van het andere grote Keltische feest Beltane zijn overgenomen in het Sint-Jans feest). Ook in het Sint Maarten feest zijn er gebruiken uit Samhain overgenomen, zoals het eten van appels en noten, uitgeholde knollen en bieten met een kaarsje, en langs de deur gaan en liedjes zingen
Saimhain wordt ook gebruikt om de cyclus van dood en wedergeboorte te vieren, en ons te verbinden met overleden voorouders en hen te eren.
Ook in Galicia (provincie in de Noord-West punt van Spanje) wordt delen van Samhain gevierd. Er zijn daar ook meer Keltische gebruiken te vinden, zoals bijvoorbeeld doedelzakken.
Halloween
Halloween is ontstaan vanuit de viering van het Keltisch Nieuwjaar (Samhain) wat door Ierse en Schotse immigranten mee is genomen naar Amerika. De naam komt af van “All Hallows Eve” (Allerheiligen avond, de avond voor Allerheiligen).
Pompoen Halloween
De uitgeholde pompoen met een uitgesneden gezicht van Halloween heet een Jack-o’-Lantern. Oorspronkelijk werd voor een Jack-‘o-Lantern een gezicht uit een knol uitgesneden, zoals een suikerbiet, een raap of een selderij-knol. Ze werden niet altijd uitgehold, omdat de binnenkant van een knol veel harder is dan een pompoen.Ze stonden voor geesten of bovennatuurlijke wezen, of ze werden gebruikt om slechte geesten weg te houden.
Halloween kostuums
Het verkleden en het dragen van maskers dienden bij Samhain om de boze geesten af te schrikken. Sinds de viering van Halloween zijn er strees meer horror-achtige en duivelse kostuums ontstaan.
Allerheiligen en Allerzielen
Allerheiligen (Engels Allhallowmass) valt op 1 november, en is een Katholiek feest ter ere van alle Heiligen die geen aparte feestdag hebben. Allerheiligen is de Kerkelijke vervanging (kerstening) is van het Keltisch Nieuwjaar.
Allerzielen wordt gevierd op 2 november. Op die dag worden de overledenen herdacht en plaatsen de nabestaanden bloemen op hun graf.
Dia de los Muertos / Day of the Deads
Dia de los Muertos (Day of the deads) is een groots gevierd feest dat afstamt van de Indianen. Vanaf pre-Columbiaanse tijden, is de Dag van de Doden gevierd in Mexico en andere Latijns-Amerikaane landen. Hoewel het een totaal andere oorsprong heeft toont het grote overeenkomsten met het Keltisch Nieuwjaar.
Onderstaande tekst is geïnspireerd op een artikel op inside-mexico.com.
Wat is Dia de los Muertos?
Het is een heel bijzonder ritueel, want het is de dag waarop de levenden hun overleden familieleden herinneren. Soms, als mensen uit andere culturen voor het eerst horen over de viering van de Dag van de Doden, denken ze ten onrechte ze dat het wel gruwelijk, angstaanjagend, eng, lelijk en verdrietig moet zijn (zoals wij).
Niets minder waar, Dag van de Doden is een prachtig ritueel waarin Mexicanen zich gelukkig en liefdevol hun geliefde familieleden herinneren die zijn overleden. Zoals wij naar een begraafplaats gaan om mooie bloemen achter te laten op het graf van een familielid.
Iedereen bereidt zich voor op de grote feesten van Los Días de Muertos, de Dagen van de Doden. Het marktplein vult zich met stands die allerlei soorten kleurrijke artikelen aanbieden, die zinspelen op de Dood, de meest populaire gemaakt van suiker.
Markten zijn gevuld met de cempasúchil bloem; deze oranje goudsbloem was de bloem die de Azteken gebruikten om hun doden te herinneren. Zijn kleur staat voor de tonen van de aarde en wordt gebruikt om de zielen te begeleiden naar hun huizen en altaren. Veel gezinnen verbouwen hun eigen cempasúchil, gelovend dat door dat te doen hij meer geschikt is voor hun offer. Door hun werk en hun zorg, groeien deze bloemen en versieren uiteindelijk uiteindelijk altaren en hun graven.
Bakkerijen bieden het heerlijke Pan de Muerto (Brood van de Dood) aan, gemaakt met meel, boter, suiker, eieren, sinaasappelschil, anijs en gist. Het brood is versierd met stroken deeg die botten voorstellen. Deze broden worden neergelegd op de altaren of offerplaatsen, en worden weggelegd op de graven op het kerkhof.
De omgeving verkleedt zich met schoonheid en mystiek!
Altaren worden ingericht in de huizen voor hun overleden familieleden. Over het algemeen worden altaren ingericht op een tafel bedekt met een tafelkleed en papel Picado. Ze zijn versierd met schedels van suikergoed, kaarsen, cempasuchil bloemen, en papier mache skeletten. Borden met de favoriete gerechten van hun dode familieleden worden ook op het altaar geplaatst. Op sommige altaren staan ook sterke drank of sigaretten. Op altaren voor overleden kinderen wordt naast eten ook speelgoed geplaatst.
Tijdens de ochtend van 1 november, vindt de ceremonie ter ere van de Angelitos plaats op het kerkhof. De kleine engelen of Angelitos zijn de kinderen die gestorven is en die nooit het geluk en verdriet van de volwassenheid hebben kunnen ervaren. Heel vroeg beginnen de klokken van de kerk te luiden, om de kinderzielen en de levende familieleden die de mis om 06.00 uur bijwonen te roepen. Na de mis gaan de vrouwen en kinderen gaan naar het kerkhof om de graven schoon te maken en versieren. Ze brengen bloemen, brood en fruit mee in manden, bedekt met servetten die ze zelf geborduurd hebben. Er wordt wierook gebrand zodat de geur de terugkerende zielen zal leiden.
Langzaam en rustig, begint de begraafplaats zich te vullen. Een band speelt muziek. Rond negen in de ochtend is het ritueel ter ere van de overleden kinderen afgelopent.
Over een paar uur, bij het vallen van de avond, zal de meest indrukwekkende viering te beginnen, het ritueel waarin de zielen van de overleden volwassenen worden geëerd.
In de voorafgaande uren hebben de timmerlieden druk gewerkt om een podium te timmeren voor de folkloristische dansen die zullen worden uitgevoerd als onderdeel van de vieringen. ‘s Avonds, als alles klaar is, beginnen de dansen, bv de Danza de los Viejitos, Dans van de oude mannen. In de pre-Spaanse tijd deze dans werd uitgevoerd als een ritueel ter ere van de zon.
Om middernacht is de begraafplaats de plaats waar levenden en de doden zullen weer te herenigen.De bel bij de ingang klinkt de hele nacht lang, om de zielen aan te roepen om terug te keren naar aarde en van deze prachtige ceremonie te genieten. Mensen vinden in stilte de graven van hun familieleden, en plaatsen daarop prachtige geborduurde servetten, kaarsen, en de bloemen en het soort voedsel waar hun overledenen zo van hielden tijdens het leven.
Dit is hoe de avond voorbij gaat, met gebeden en gezangen. Hun liederen en gebeden worden opgenomen door hemel, smekend voor de eeuwige rust van de zielen en voor het geluk van de levenden.
De essentie van dit prachtige ritueel is om liefdevol en blij dode familieleden te herinneren, hun leven, en om op deze manier betekenis en continuïteit aan het menselijk bestaan te geven. De Dag van de Doden is een grootse viering van het leven zelf!
Oorsprong Dia de los Muertos
De Dia de los Muertos is een samenvoeging van verschillende culturen (zoals zo vaak het geval is in Zuid-Amerika). In tijden voor de Spaanse overheersing werden de doden dicht bij familiehuizen (soms in een graf onder het huis) begraven. Er was een grote nadruk op het onderhouden van banden met overleden voorouders, waarvan werd aangenomen dat ze bleven bestaan in een andere wereld. Met de komst van de Spanjaarden en de katholieke kerk werden de gebruiken van Allerzielen en Allerheiligen opgenomen in Indiaanse overtuigingen en gebruiken en werd de Dag van de Doden gevierd. Het geloof achter de Dia de los Muertos is dat geesten 1 dag van het jaar terugkeren naar de aarde om weer even bij hun familie te zijn. Dit is geen dag van rouw, maar een dag van geluk. Het is een kans om de doden met liefde te herinneren.
Leven en Dood
Vanaf het begin der tijden heeft de mens de behoefte gevoeld om het mysterie van leven en dood te verklaren. Vele beschavingen en culturen hebben rituelen gecreëerd om te proberen en betekenis aan het menselijk bestaan te geven.·
- Waar komen we vandaan?
- Waarom eindigt het leven?
- Is er “leven” na de dood?
- Zo ja, wat voor “leven”?
- Kunnen we iets doen tijdens het leven, zodat we kunnen genieten van het “leven” na de dood?
Dit zijn enkele van de vragen die de mens zichzelf heeft afgevraagd, om ons eindige bestaan op deze aarde te begrijpen.De inheemse volkeren van Mexico, beschouwden de dood als de overgang naar een nieuw leven, en daarom werd de overledene begraven met veel van hun persoonlijke voorwerpen, die ze nodig zou hebben in het hiernamaals. Vaak werden zelfs hun huisdieren geofferd zodat ze hun meesters konden begeleiden op hun lange reis.
De kern van dit prachtige ritueel is om liefdevol en gelukkig de overleden familieleden en hun leven te herinneren, en op deze manier betekenis en continuïteit te geven aan het menselijk bestaan. Vaak brengt men ook een offer aan de persoon die, hoewel deze fysiek niet meer aanwezig is, nog steeds in het geheugen voortleeft.
De tekenfilm Coco
Geloof het of niet, er is ook een digitale animatiefilm ‘Coco’ gemaakt over de dag van de doden door Pixar / Disney in 2017. Het is een ontroerend verhaal over 12-jarige jongen Miguel die per ongeluk in het land van de Doden terecht komt. Hij zoekt daar de hulp van zijn overleden grootvader en beroemd muzikant om hem te helpen terug te keren naar zijn familie in de ‘gewone wereld’, en om het verbod op muziek-maken in zijn familie op te heffen. Erg aangrijpend vond ik zelf dat de zielen van overledenen in het Mexicaanse land van de doden voortleven, totdat niemand op aarde meer aan ze denkt, dan lossen ze op in het niets.
Wie Coco is daar kom je aan het einde van deze prachtige film achter :-).
Videos Dia de los Muertos
- Feasts – Mexico 2 of 3 – BBC Culture Documentary , recorded 17.09.2011
The family food writer and presenter Stefan Gates is living with, teach him to celebrate and laugh at death. They turn his views on their head, allowing him to embrace and conquer his fear of death through an extraordinary sensual onslaught of food, flowers, songs and smells. The sight of the graveyards overflowing with flowers and mescal-drinking revellers is a truly life-changing experience. - Feasts – Mexico 3 of 3 – BBC Culture Documentary
- Een hele leuke home video “Day of the Dead in Mexico or Dia de los Muertos”, zoals het gevierd wordt in Xcaret in the Riviera Maya,
- Dia de los Muertos – A History
Dansen met de Doden
Hansuman heeft een aantal keren een alternatieve Dodenherdenking op 4 mei georganiseerd onder de naam ‘Dansen met de Doden’. Deze bijeenkomsten waren geïnspireerd op de Dia de los Muertos.
Daaruit is weer het ‘Zingen met de doden‘ ontstaan, Kirtan-Mantra zingen bij begrafenissen en crematies.
Links
- Wikipedia over Halloween (Nederlands)
- Grote pagina op Wikipedia in het Engels over Halloween
- Wikipedia over het Keltisch Nieuwjaar of Samhain (Engels)
- Nederlands Artikel over Samhain